In 2022 verscheen de novelle ‘De postbezorgster van Parijs’ van de Amerikaanse schrijfster Meg Waite Clayton. Het is een historische roman die deels gebaseerd is op ware gebeurtenissen. Karin de Haas vertaalde dit oorspronkelijk Engelstalige werk. Meg Waite Clayton is geen onbekende in de literatuurwereld. Ze debuteerde in 2003 met ‘The language of light’, meteen een finalist in de tweejaarlijkse PEN/Bellwether Prize for Socially Engaged fiction (Amerikaanse prijs voor niet eerder gepubliceerd fictiewerk over sociale rechtvaardigheid). Deze titel is niet in het Nederlands vertaald. ‘De laatste trein naar vrijheid’ (of ook ‘De laatste trein naar Londen’) verscheen in 2020.
Nanée Gold, een Amerikaanse pilote, vliegt in januari 1938 naar haar geliefde en door de nazi’s ingenomen Parijs. Haar doel is om in het verzet te gaan. Omdat een vrouw niet zo opvalt, fungeert ze als postbezorgster. Eerst in Parijs, dan in Marseille. Maar daar stopt haar verzetswerk niet. Onder leiding van Varian Fry, een Amerikaanse journalist, helpt ze door de nazi’s uitgespuwde surrealistische kunstenaars en intellectuelen vluchten naar het buitenland en biedt ze ook financiële steun aan het verzet. Zo huurt ze Villa Air Bel in Marseille dat de thuisbasis is van Varian Fry, de American Emergency Rescue Committee en de vluchtelingen.
De titel klinkt weerzinwekkend mooi. Parijs, metropool van Europa waar alles kan en dat alles heeft. De verwachtingen lagen hoog. Wat speelde zich in de krochten van deze stad af? Wat was de inhoud van berichten en aan wie werden ze bezorgd? Deze vragen worden helaas niet beantwoord in het boek. Een enkele keer word ‘postbezorging’ vermeld en dat vind meestal plaats in Marseille. Het meeste deel van de tijd is Nanée echter bezig met het helpen vluchten van mensen naar het buitenland. Los van de teleurstellende titel, staat de inhoud die toch bevredigend is.
Het verhaal is ingedeeld in vijf delen die telkens beginnen met een waargebeurde getuigenis. Verder is het geschreven in dagboekstijl, met vermelding van het jaartal, dag, datum en de plaats. Deze korte hoofdstukken lezen makkelijk. Op deze manier zijn de gebeurtenissen ook eenvoudig te volgen. Vooral waar ze zich voordoen. Het is geen uitzondering dat er op een dag drie tot vier plaatsen in het vizier komen. In een doorlopende tekst zou het ingewikkeld zijn. Soms is deze indeling toch ook wat overdreven. Zo wordt bijvoorbeeld op 1 december 1940 verteld over de Villa Bel Air. Hoewel het verhaal aaneensluitend is in tijd en dit verspreid over slechts acht pagina’s, begint maar liefst drie keer een ander hoofdstuk.
Heel sterk is de manier waarop de vertalingen geïmplementeerd zijn. Ze zijn in volzinnen geschreven en daarom is het boek aangenaam om te lezen. De lezer wordt niet geacht meertalig te zijn, maar wordt netjes behandeld als Nederlandstalige. Ook de verklaring van een woord is subliem aangebracht. Bijvoorbeeld op pag. 209: ‘Hij voelde zich ook goed over de brûlage, het branden van het negatief.’ Prachtig voorbeeld!
Over het taalgebruik is er niets dan lof. Er zijn mooie originele woorden in het leven geroepen zoals ‘droomboomstam’ maar ook prachtige metaforen die de proza een poëtische tint geven.
Qua spanningsbogen laat Meg Waite Clayton soms wat steken vallen. Hier en daar zijn verrassende wendingen. Maar soms geeft de schrijfster zoveel details en wordt de spanning gewurgd door de langdradigheid. Of een scenario wordt op deze manier onverwezenlijkbaar en echt van de pot gerukt. Zo beschrijft de auteur tot in detail wat Nanée allemaal doet – en dat zijn heel veel acties – terwijl de politie, ogenschijnlijk rustig en vol vertrouwen, aan de voordeur op haar staat te wachten. Dit in oorlogstijd,… ? Deze schrijfstijl doet op momenten ook plakkerig en zweverig aan terwijl het de bedoeling is dat er een hartverscheurende keuze moet gemaakt worden. Naar het einde toe verbeteren de spanningsmomenten aanzienlijk.
Ook onnodige herhalingen doen soms de oogbollen naar boven rollen. Twee of drie zinnen die met dezelfde woorden beginnen. Of een constante herinnering dat Joey aan Pemmy vastgespeld zit.
De meeste personages die meespelen in ‘De postbezorgster van Parijs’, bestaan echt. Enkelen zijn verzonnen maar dat is niet te merken. In het nawoord van de auteur staat meer uitleg over de personages en de gebeurtenissen. Het best is dat deze toelichting ook helemaal op het laatst gelezen wordt.
Uiteraard staat het thema Wereldoorlog 2 centraal. In een oorlog zijn er altijd subthema’s zoals geloofsvragen (Joods-Christen), vertrouwen, wantrouwen, liefde, haat, hoop, angst, … . De hond Dagobert en het kind Luki spelen ogenschijnlijk een bijrol. Maar de manier waarop ze hun rol spelen, biedt een groot en belangrijk tegengewicht in de gruwelen. Kinderen en dieren waar zorg voor gedragen wordt, houden zich onverklaarbaar sterk en hebben nog die onschuld en de onwetendheid.
Een citaat dat de lading van dit boek dekt: ‘… bedenkend dat niets betekenis had tot je het betekenis toekende’.
Dit boek zou moeten gelezen worden zonder de huidige titel. Inhoudelijk en ook historisch gezien is dit een aangrijpend en informatief boek. Goed geschreven, soms wat langdradig en te melig in een aangename dagboekvorm gegoten.
Volg mij ook op www.hebban.nl/!/madymaerien : wat ben ik aan het lezen? Wat wil ik lezen? wat heb ik gelezen? En boekrecensies.
| Uitgeverij: HarperCollins |
| Pagina’s: 398 |
| Mijn waardering * * * (goed) |