Een ‘Nieuwe Maan’ anders bekeken
Rechtvaardigheid?
Na het lezen van ‘Nieuwe Maan’ van Sarah Crossan afgelopen maand, bleef ik ontzet en verbouwereerd achter. Wat kan ik doen aan onrecht dat het resultaat is van een falend systeem ? Schrijven.
Terwijl overal ‘rechtvaardigheid’ bepleit wordt in zaken zoals gender, katten /honden die loslopen, kringmoment in scholen, lawaaioverlast, immigratie, oorlogen, … waar vooral onverdraagzaamheid de onderliggende emoties zijn, manifesteren zich elders onrechtvaardigheden die een collectieve opstand of rebelsheid vereisen om een systeem – waarvan de inefficiënte of incorrectheid al meerdere malen bewezen is – te veranderen. En nog: want verandering zal er enkel komen door het soort kapitein dat aan het roer staat.
Falend strafrechtssysteem : de doodstraf
De doodstraf die in Amerika nog steeds geldt, is in bepaalde gevallen zo’n systeem dat niet lekt, maar dat spuit. Sarah Crossan wil met haar boek ‘Nieuwe Maan’ deze onrechtvaardigheid aankaarten. Wie dit zwaar onderwerp volgt of na het lezen van dit boek wat onderzoek doet, weet dat zij zich gebaseerd heeft op waargebeurde feiten en veel gelijkenissen vertoont met de zaak Edward Earl Johnson.
Edward Earl Johnson
‘Fourteen Days in May’ is een BBC documentaire die in 1987 uitgezonden werd. Het gaat over terdoodveroordeelden. Edward Earl Johnson die in Mississippi al 8 jaar in zijn dodencel zit te wachten op de uitvoering van zijn straf, komt in beeld. Edward is 18 jaar wanneer hij beschuldigd wordt voor de moord op een politieagent en seksuele aanranding van een 69- jarige vrouw. Al die tijd – tot enkele minuten voor zijn dood – bepleit hij zijn onschuld. Ook zijn bewaker en zijn advocaat Clive Stafford Smith zijn ervan overtuigd dat een onschuldige gestraft is. Nadien beweert Stafford dat hij onomstotelijke bewijzen heeft dat zijn cliënt onschuldig was. Dat doen advocaten wel meer, omdat ze de plicht hebben hun cliënt te verdedigen. Maar, er is een maar.
Er zijn geen onomstotelijke bewijzen dat Edward Earl Johnson de dader is. Integendeel, de verkrachtte vrouw ontkent ten stelligste dat hij de dader is en ze wijst iemand anders aan. Maar men doet niets met deze ontkenning. Ook voor de moord op de politieagent zijn er allerlei ‘bewijzen’ die eerder de onschuld aantonen van Edward. Johnson blijft in zijn dodencel 8 jaar wachten op de datum van executie die pas twee weken voor de uitvoering bekend gemaakt wordt.
Er komt nog meer schokkends: politieagenten zouden Edward Johnson in een bos bedreigd hebben met een vuurwapen om een bekentenis af te dwingen. Op het eerste zicht lijkt dit een flauw excuus van Johnson. Maar, een komt een maar.
Kris Maharaj
Edward Johnson is geen alleenstaand geval. Sarah Crossan heeft zich ook laten inspireren door het boek ‘onrecht: leven en dood in de Amerikaanse rechtszaal’ geschreven door de Pro Deo advocaat Clive Stafford Smith. Dit gaat over Kris Maharaj die beschuldigd wordt van een dubbele moord op zijn twee Chinese zakenpartners. Hij zit maar liefst 26 jaar in de cel. Clive Stafford Smith pluist deze gerechtelijke dwaling uit. Meer en meer bewijzen komen naar boven drijven die de onschuld van Maharaj aantonen en ondersteunen. Uiteindelijk, in 2017, wordt erkend dat Pablo Escobar achter deze moorden zit en niet Maharaj. Reeds eerder was een onderzoeker in het bezit van deze informatie, maar dit werd bewust achtergehouden. In 2024 overlijdt Maharaj. Hij zat 38 jaar in de gevangenis, werd in 2019 onschuldig verklaard maar is nooit vrijgelaten.
Dit zijn twee gevallen waarin duidelijk is dat een systeem faalt. Dat een systeem corrupt kan zijn. Toeval? Ook nu is er een maar.
Walter McMillian
Bryan Stevenson heeft het boek ‘Just mercy’ geschreven. Walter McMillian, een houtkapper, krijgt de doodstraf voor een moord die hij niet gepleegd zou hebben. Een 18-jarige vrouw wordt bij Jacksons Cleaner enkele malen in de rug geschoten. Op dat moment was McMillian aanwezig op een visfestijn in een kerk. Tientallen getuigenissen, inclusief die van een tweetal politieagenten, zien hem aanwezig op dit evenement.
1988 : Nog voor de start van het proces beslist de rechter dat Walter in een dodencel zijn proces moet afwachten. Na het proces spreekt de rechter de doodstraf uit, terwijl door de jury levenslange opsluiting is gevraagd.
Na het 5de beroep is Walter op 2 maart 1993 vrijgesproken. Enkele betrokkenen verklaren dat hun getuigenissen vals waren en ze deze destijds onder politiedwang hebben afgelegd.
In 2013 overleed McMillian. Hij had rond de tijd van de moord geflirt met een blanke vrouw en zijn zoon was gehuwd met een blanke. Walter heeft tijdens zijn opsluiting gesuggereerd dat dit wel eens de reden kon zijn van zijn onterechte aanhouding.
Dwaling in menselijkheid
Na het lezen van het boek ‘Nieuwe Maan’, ga ik op zoek naar haar bronvermeldingen. Het resultaat zie je hierboven. Het zijn deze bronvermeldingen en de resultaten van het verder googelen die me gechoqueerd hebben. Het boek ‘Nieuwe Maan’ lijkt een gewoon fictief prozaverhaal te zijn dat heerlijk wegleest, maar niets is minder waar. Mijn bewondering voor Sarah Crossan is daarom groot.
Wie enig empathisch vermogen heeft, weet dat jarenlange onterechte opsluiting, zonder perspectief op vrijlating of op wanneer je (eindelijk) dood gaat – de executiedata worden slechts twee weken op voorhand bekend gemaakt – je onschuld uitgillend, wetende dat je iets niet gedaan hebt, bewijzen van je onschuld worden genegeerd, dat dit verschrikkelijk moet zijn. Het kraakt je als mens. Voel je je dan nog wel een mens? Onterecht een beschuldiging in je schoenen geschoven krijgen, is emotioneel ingrijpend. Een slachtoffer van het falende systeem, dat wordt je. Je mag dit niet zeggen noch laten merken. Je wordt behandeld als een dader en je blijft je een dader. Ook al komt er een vrijspraak jaren later, gratie, … .Zoals bij Walter McMillian.
Dan zijn er ook nog van die mensen die bij hoog en laag volhouden: ‘waar rook is, is vuur.’ De rook wordt soms gemaakt. Mensen en instanties zijn in bepaalde gevallen te lui om energie te steken in een heus diepgaand onderzoek.
Mijn maag keert om. Terwijl hier in Europa iedereen en alles overbepamperd en ingewikkeld wordt in -liefst duurzame en zogezegd ecologische – watten, speelt enkele kilometers verder in een ogenschijnlijk ontwikkeld en voorbeeldig land een smerig spel af van corruptie, racisme, onrecht, … met als inzet menselijkheid en rechtvaardigheid. Ook terroristen en andere criminelen die op vrijwel heterdaad betrapt zijn worden met meer menselijkheid en begrip benaderd dan een onterecht terdoodveroordeelde in Amerika.
We klagen en zagen hier. Over ditjes, over datjes, over onbenulligheidjes. Maar hier is het rechtssysteem nog altijd: je bent onschuldig tot schuld bewezen is. Omdat het eenmaal moeilijk en soms onhaalbaar is om je onschuld te bewijzen. Bewijs maar eens dat je ergens niet geweest bent. Dat je iets niet gedaan hebt. Bewijs maar eens dat je geen wapen in huis hebt.
De Nieuwe Maan, nieuw begin
De Nieuwe Maan. Het boek dat me aangegrepen heeft. Dat ik begon te lezen als fictief verhaal en steeds dacht: jij kan dat wel uitschreeuwen, je onschuld. Het boek dat me op de grond laten smakken heeft bij het lezen van het dankwoord en haar inspiratiebronnen. En wie dan zoekt, weet dat Sarah Crossan een waargebeurd verhaal neergepend heeft. Een realiteit. Een onmenselijke realiteit.
De Nieuwe Maan. Tijd voor een nieuw begin.
Schrijven met een veroordeelde: terdood of levenslange opsluiting
De voorbije uitgevoerde executies van onterecht veroordeelden (die nadien onschuldig zijn bevonden) daar kunnen we niets meer aan doen.
Aan gedetineerden die effectief een zware misdaad gepleegd hebben (zoals bijvoorbeeld moorden, geweldadige overvallen, serieverkrachters, … ) pleiten we niet onschuldig.
Maar als er een kans bestaat dat een gedetineerde onschuldig in de gevangenis is, moeten we dat ook onder ogen zien.
Ook de menselijkheid en het recht op een nog een ‘bestaan’ doen er nog steeds toe vanuit mens-zijn.
Wie graag schrijft met een gedetineerde (terdoodveroordeelde of veroordeeld tot levenslange opsluiting) kan dit via deze link. Het is niet de bedoeling de veroordeelde gaan op te zoeken (zij komen ook niet vrij). Het is wel de bedoeling om te schrijven over het dagdagelijkse leven en over gewone onderwerpen.
Links
Edward Earl Johnson
https://en.wikipedia.org/wiki/Edward_Earl_Johnson
Kris Maharaj
https://en.wikipedia.org/wiki/Krishna_Maharaj
Walter McMillian
https://en.wikipedia.org/wiki/Walter_McMillian
Advocaat Clive Stafford Smith
https://en.wikipedia.org/wiki/Clive_Stafford_Smith
Schrijven met een terdoodveroordeelde of levenslang
https://schrijven-met-gevangen.webnode.nl/over-ons
Lijst van Onterecht veroordeelden Amerika
Lijst van onterecht veroordeelden Amerika
Ontdek meer van Maan Letters
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.