1984

Auteur: George Orwell

Een (dystopische) klassieker

Genre: Literaire fictie                 Mijn waardering: ***** (5)

De auteur

Niemand zal Eric Arthur Blair kennen, zoon van een Schotse familie die gevestigd was in India. Maar George Orwell zal wel bekend in de oren klinken. Orwell zag het levenslicht in 1903 in India, en sloot voor eeuwig zijn ogen in 1950. In 1933 debuteerde hij met ‘Aan de grond in Londen en Parijs’, uitgebracht in 1970 door uitgeverij Meulenhoff. Een nog beroemd werk is ‘Animal Farm’ (dierenboerderij) dat een aanklacht was tegen het Sovjet regime.

Samenvatting

‘1984’ is een dystopische toekomstroman waarin Orwell verwittigt voor totalitaire regimes. Hij creëert verschillende ministeries (waarheid, vrede, liefde en welvaart). Controle en uiteraard verlies van vrijheid zijn het doel van de leiders.

Leeservaring

Tijdens de lessen literatuurgeschiedenis veertig jaren geleden, werd dit boek kort besproken. Ik heb het toen als tiener gelezen en nu herlezen met andere ogen en uiteraard andere ervaringen.

‘1984’ is geklasseerd als literaire fictie , dystopische toekomstroman. Toen het in 1949 werd uitgegeven, kon geen enkel mens zich zo’n wereld inbeelden waarin de vrijheid volledig beknot werd en de controle door de overheden totaal werd. Als je dit boek in huidige tijd ter handen neemt, lijkt er nog maar een klein beetje van het dystopische over te blijven.

Het boek bestaat uit drie delen en is in hoofdstukken verdeeld. In het eerste deel gaat het voornamelijk over Winston Smith die alleen woont. In het tweede deel gaat Winston een relatie aan (of probeert dat toch). De ontmaskering van Winston is in deel drie aan de beurt.

Het aantal personages is beperkt en ze worden ook langzaam geïntroduceerd. Ze zijn ook niet belangrijk in het verhaal, het gaat eerder over wat er gebeurt. De weinigen die mogen meespelen zijn in enkele rake woorden neergezet zoals Tom Parsons.

De schrijfstijl kan ik eerder koel, beknopt, direct en creatief noemen. Het is een dun boekje, maar er gebeurt heel veel in. Een aangename schrijfstijl waarin de woorden afgewogen worden en die zorgen dat het begrijpend lezen heel vlot gaat. Ook is deze roman goed en duidelijk opgebouwd, hoewel het over een volledig abstracte wereld gaat.

Als je het boek in deze tijden leest, ga je ongetwijfeld heel veel herkennen en misschien ook erkennen. Soms geeft het een emotionele shock in de hoedanigheid van ‘Hoe kan dit zijn?’. Een van die zaken is bijvoorbeeld ‘taal’. In ‘1984’ wordt een nieuwe taal gecreëerd door de overheid. Een eenvoudigere taal waarbij heel veel woorden niet meer mogen gebruikt worden. Is er nu niet net hetzelfde aan de hand?

Thema’s

Verder komt AI achter de hoek piepen. Orwells taalkundige creativiteit is prachtig. Bijvoorbeeld het woord ‘versificator’ is een machine die muziektekst maakt.

Andere thema’s die George Orwell aanstipt zijn: lange werkdagen, controle, straffen, taal, oorlogen, verarming. En vooral de machteloosheid van de bevolking.

Andere uitvoering

Andere uitvoeringen van 1984 op basis van het boek: een film in 1956, verscheidene toneelstukken en een opera 2005.

Citaten

‘De grootste ketterij was het gezond verstand.’

‘Niet door je uit te spreken, maar door bij je verstand te blijven zette je de menselijke erfenis voort.’

Conclusie

1984 blijft een klassieker om door te geven aan de volgende generatie(s). Het verwondert me dat dit dystopisch verhaal niet scoort in de Hebban lijst 1000 beste boeken aller tijden (het staat er niet in). Goed geschreven, dystopisch destijds, meer naar realiteit neigend deze tijd.

Details

Uitgeverij:                                              Jaar1949

Pagina’s: 166

Vertaling: Tinka Davids

Verschijningsvormen: e-book/paperback/luisterboek/pocket