Gaito Gazdanov
De auteur
Gaito Gazdanov is geboren in 1903 in St. Petersburg in Rusland en overleden in 1971 in München (Duitsland). Zijn echte naam was Georgi Ivanovitsj Gazdanov. Op twintigjarige leeftijd (1923) emigreerde hij naar Parijs en behoorde tot de groep van de Parijse witte emigranten. Buiten schrijven van romans, recensies, korte verhalen, … deed hij allerlei jobs om de kost te verdienen. In 1923 streed hij samen met zijn vrouw in het Franse Verzet.
Zijn debuutroman was ‘Een avond met Claire’ dat in 1930 werd gepubliceerd. Gazdanovs literair oeuvre bestond uit negen romans, ongeveer vijftig korte verhalen, recensies, … . Hij is lang onderkend geweest, maar dankzij Laszlo Dienes, een Amerikaanse slavist, is Gaito niet in de vergeetput geraakt. In 2009 is er een vijf-delige volledige uitgave verschenen van Gaito Gazdanov.
Korte inhoud
Een journalist herinnert zich dat hij tijdens de oorlog een man heeft doodgeschoten. Wanneer hij jaren later dit tafereel herkent in een roman, gaat hij op zoek naar de auteur van dit boek namelijk Alexander Woolf. De man die hij destijds vermoord heeft, moet nog leven.
Leeservaring
Er nemen een beperkt aantal personages deel aan het verhaal. Dit maakt het vlot leesbaar, wat in deze context erg belangrijk is. Enerzijds zijn Russische namen – voor mensen die niet bedreven zijn in de Russische taal – soms toch erg verwarrend. Anderzijds zijn zinnen met een lengte van 9 tot 15 regels (pag. 79-80) niet uitzonderlijk.
Enkele hoofdpersonages en daarnaast ook figuren die een bijrol vertolken, zijn flink uitgediept: zowel fysiek, mentaal als emotioneel. Jelena in het bijzonder. Maar ook Vosnesenski en het hoofdpersonage zelf.
De thema’s of onderwerpen die in ‘Het fantoom van Alexander Woolf’ aan bod komen zijn liefde, oorlog, politiek, het leven, geluk en gelukkig zijn, illusies en leven met veronderstellingen. Gazdanov benadert ze eerder filosofisch, maar dan afgestreken. Subtiele humor en een kwinkslag, maar ook ruimte om als lezer een eigen idee te vormen maakt het geen streng filosofisch boek.
Wat het boek nog interessanter maakt is de achtergrond ervan. Gajto is op 16 jarige leeftijd vrijwillig in het leger getreden ten tijde dat Charkov -waar hij en zijn moeder woonden- bezet werden door de Witten. In 1923 is Gazdanov gevlucht naar Parijs waar er op dat moment ongeveer 50000 gevluchte Russen woonden. Op zeer jonge leeftijd is zijn leven een chaos geworden en ook een van plantrekkerij om te kunnen overleven. ‘Het fantoom van Alexander Wolf’ is geen directe weergave van Gazdanovs ervaringen, maar is wel als basis gebruikt of er komen op zijn minst biografische elementen in voor.
Het is ook opmerkelijk dat het uiteindelijke verhaal de vierde versie is. Gajto heeft drie maal het einde gewijzigd. In 1944 kwam de eerste versie uit, de definitieve versie dateert van 1947.
‘Het fantoom van Alexander Wolf’ is ook verfilmd.
Een punt van kritiek is de vertaling achteraan het boek. Regelmatig worden er Franse uitdrukkingen gebruikt die achteraan in het boek vertaald zijn. Een meerwaarde, ware het niet dat de vertalingen plots stoppen. De Franse uitdrukkingen op pag. 163 en 167 staan niet meer vertaald. Dat is een spijtige zaak.
Conclusie
Een boek dat arm is aan oppervlakkige handelingen, maar heel rijk aan gedetailleerde beschrijvingen van de menselijke kijk van binnenuit – het emotionele, het mentale – op gebeurtenissen en humane interacties. Geschreven dus in de typische Russische stijl, maar toch bijgeschaafd naar de Europese of Westerse literaire normen of gewoonten.
Een aanrader voor wie van de Russische vertelkunst houdt of voor wie filosofisch is aangelegd.
Links
Je kan me ook volgen op https://www.hebban.nl/!/madymaerien
| Uitgeverij + jaar | Lebowski 1947-1948 |
| Aantal pagina’s | 188 |
| Genre | Literatuur (fictie)/ Russische literatuur |
| Waardering | * * * * (goed) |
Mady Maeriën
18/3/2024